0120
05-06-1999
J.S. BACH’S INTERVENTION NR. ONE IN C MAJOR
Jan Hoogstad
Architect
Deelcollectie: Acoustic architecture – Architectural acoustics
Geluid heeft van nature de mogelijkheid om afstanden in de ruimte te bepalen, maar ook kunnen blinden met het gehoor ruimtelijke vormen herkennen. Ruimtebepaling is het wezen van de architectuur.
Jan Hoogstad’s ruimtelijke manuscript is een neerslag van zijn eerdere experimenten op het gebied van ‘muziek-architectuur’, een door hem geformuleerde architectuurtheorie, gebaseerd op ruimtelijke stelsels volgens het model van de muziekwetenschap. Leon Batista Alberti (ca. 1450) heeft zich al de vraag gesteld of gehoorde en geziene verhoudingen naar eenzelfde wetmatigheid ‘luisteren’. Citaat uit zijn ‘Ten books on architecture’:
‘… He adduces Pythagoras’ testimony for the statement that the numbers by means of which the agreement of sounds affects our ears with delight, are the very same which please our eyes and our mind.’ Uit nieuwsgierigheid daarnaar heeft Jan Hoogstad een visuele vertaling gemaakt van ‘J.S. Bach’s invention nr. one in C major’, eerst als tekening en maquette en vervolgens als ruimtelijk manuscript. Ten opzichte van de grondtoon worden de toonafstanden grafisch uitgezet. Deze weergave geeft een goed inzicht hoe de compositie als een soort legpuzzel in elkaar zit. De trillingsgetallen (tonen) zijn in oppervlakten vertaald. Iedere toon wordt in een oppervlakte omgezet en krijgt zijn eigen plaats. Ertussen ontstaan lege ruimtes. Brengen horen en zien eenzelfde schoonheidsbeleving teweeg? ‘De tweestemmige inventie in C groot van J.S. Bach heb ik als klankbeeld opnieuw geïnterpreteerd. Iedere componist of vertolker van muziek herkent de ervaring dat zo’n klankbeeld op één moment, als vrijwel tijdloos continuüm, in de verbeelding optreedt. Al spelend wordt dat “beeld” vervolgens lineair uitgesponnen. Hier heb ik geprobeerd dat “klankbeeld”, met de snelheid van het licht, waarneembaar samen te vatten.’
–JH
